Xristougenna (Noel Bayramı)
Yunanistan çoğunlukla Ortodoks Hristiyanlarının yaşadığı bir ülkedir. Ortodokslar dinlerine ve geleneklerine çok bağlıdırlar. Noel, her yıl 25 Aralık tarihinde İsa’nın doğumunun kutlandığı Hristiyan bayramıdır. Ayrıca Doğuş Bayramı, Kutsal Doğuş veya Milat Yortusu olarak da bilinir. Yunanistan’da Noel kendini günler öncesinden hazırlanan şehirlerdeki ışıklandırmalar ve süslemelerle gösterir. Noel’e doğru yaklaşırken şehirler, kasabalar rengarenk bir ışık denizinde yüzer. Şehirlerin meydanları, meydanlarda Noel ağaçları, evlerin balkonları, oteller, mağazalar, kafeler ve restoranlar binlerce parıltılı süs ışıkları ile süslenir. Yine bu güne özel sofralar kurulur. Noel tatiliyle ilgili, bazıları dünyanın diğer kültürlerinden ithal edilen Noel günü hindi yenilmesi, Noel ağacı süslenmesi gibi bir çok gelenek bulunmaktadır.
Synaksi tis Theotokou (Σύναξη της Θεοτόκου)
26 Aralık günü, Hristiyan aleminin kurtarıcısı olan İsa Peygamber’i doğurmuş olması sebebiyle, Hz. Meryem’in özel olarak anıldığı dini gün.
Protoxronia (Πρωτοχρονιά) Yılbaşı
Yeni yıl, yeni bir takvim yılının başladığı ve takvimin yıl sayısının bir arttığı zaman. Günümüzde en çok kullanılan takvim olan Miladi takvimin yeni yılı 1 Ocak’a (Yılbaşı) denk gelmektedir. Yunanistan’da Yeni Yıl, Yunanlılar için büyük ve en önemli bayramdır. Geçmişte Yunanlar Aziz Nicholas hatırasına küçük Noel kayıkları süslerdi, bugün de eski Hıristiyan adetlerini yad etmek amacıyla bir çok kişi ağaç yerine kayık süslemeye devam etmektedir. Noel ilahileri (veya Kalanda) söyleme geleneği günümüze kadar tamamen korunmuştur. Noel ve Yeni Yıl Arifesi’nde çocuklar gruplar halinde ev ev dolaşarak ilahiler söylemekte, beraberlerinde “üçgen çan”, gitar, akordion, lir ve armonika çalmaktadırlar. Yakın zamana kadar çocuklara ödül olarak hamur işleri hediye edilmekteyse de günümüzde genellikle para verilmektedir.
Geleneksel sofra lezzetleri yeni yılda iyi şansı temsil eder ve bu sebepten tüm beyaz örtülü masalar donatılır. Noel bayramının başladığını sembolize eden Melomakarona (ballı kurabiyeler) ve Kourabiedes (bademli tatlı kurabiyeler) en bilindik lezzetlerdir ve Noel döneminin başlangıcını simgeler. Christmas boyunca gerek ziyaret edilen evlerde gerekse dışarıda, sokaklarda yada kafelerde olabildiğince tatlı ve kurabiyer ikram edilir. Tarihi Bizans zamanlarına dayanan bir diğer gelenek ise Vassilopita (Aziz Basil’in turtası veya Yeni Yıl Keki)’nın dilimlenmesidir. Diliminde gizlenmiş parayı bulan kişinin yıl boyunca şanslı olacağına inanılır.
Yunan Noel Menüsü
• İçi pilav ile doldurulmuş hindi
• Mayerista Çorbası
• Finikia (ballı bisküvi)
• Kurabiyeler
• Vasilopitta (Yılbaşı pastası)
• Yunan Mutfağında Öğünler
Başkent Atina’da özellikle Sintagma Meydanı ve Omonia Meydanları süslemelerin bol ışıltılı ve müzikli günler yaşanır. Atina’da Christmas eğlencelerinin bulunduğu bir diğer yer de Zappion Sarayı’nın bulunduğu bahçedir. Her yıl burada kurulan mikro-lunapark genellikle çocuklu aileler tarafından ziyaret edilir.
Epifani / Theofania
Ortodokslukta “Θεοφάνεια” Theofaneia olarak adlandırılır. İsa’nın doğumundan 12 gün sonra kutlanmasına atfen On ikinci gün bayramı olarak da anılır. Genellikle 6 Ocak a denk gelen suların kutsanması olarakta bilinir. Hz. İsa’nın, Mesih olduğunu müjdeleyen yıldızın belirmesiyle üç kralın peygamberi ziyaret ettiği ve vaftiz edildiği gün olarak kabul edilir. Dolayısıyla Hz. İsa’nın vaftiz edilişini sembolize eden ‘denizden haç çıkarma’ törenleri düzenlenir. Törende, bir din adamı tarafından buz gibi sulara atılan haçı çıkarmak için Hristiyan gençler birbiriyle yarışıyor ve haçı çıkarmayı başaran kişinin bir yıl boyunca hastalık yüzü görmeyeceğine inanılıyor. Hristiyan mezhepleri arasında farklılıklar vardır. Katoliklik ve Protestanlıkta doğudan gelen üç müneccimin bebek İsa’yı ziyaret etmesini anarlar. Ortodokslukta Ürdün Nehri’nde İsa’nın vaftiz olması anılır. Ortodokslukta üç müneccimin ziyareti ise 6 Ocak’ta kutlanır. Ermeni Ortodoks Kilisesi ise Noel’i 6 Ocak günü kutluyor.
Kathara Deftera (Καθαρά Δευτέρα)
Tam bir tarihi olmayan her yıl değişen ama Mart ayı içinde başlayan Temiz Pazartesi anlamına gelen, 40 günlük orucun başlangıç günü. Hristiyanların ruhen ve bedenen temizlenmesini sembolize ettiği için “temiz” ismini almış ve Paskalya ile sezonun sonuna gelinen Ortodoks Hristiyanların dini bir yortusudur. Aslında oruçları 48 gündür. 40 günden maksat, Hazreti İsa’nın vaftizden sonra çölde aç kaldığı oruç günleri kadar olmasıdır. Bu günlerde Ortodokslar et ve hayvansal ürünler yemezler. Peynir ve et ürünleri dışında, süt ve yumurta da tüketilmediğini ve bunları içeren hiçbir ürünü de bu dönemde yemezler. Bu oruç döneminde Ortodokslar deniz ürünleri yer dense de aslında balık da yemezler. Bu yüzden balık dışındaki deniz ürünlerini yoğun olarak tüketirler. Oruç sırasında havyar, kalamar, ahtapot, midye ve karides gibi deniz ürünlerine sınırlama yoktur. Yiyebildikleri kadar yiyebilirler. Oruca başlanan Temiz Pazartesi günü fırınlarda “lagana” adı altında Ramazan pidesine benzeyen bir pide satılmaktadır. Büyük Perhiz Arifesi Pazartesi, Yunanlar, uçurtma uçururlar, perhiz yemekleri yerler ve kutlamalar gerçekleştirirler.
Hava müsait olduğunda aileler Kutsal Pazartesi gününü dışarıda geçirirler, çocuklar uçurtma uçurur, piknikler düzenlenir. Oruç dönemini işaret ettiği için bu gün özel yiyecekler yenilir.
Πάσχα Paskalya
Paskalya’nın tarihleri sabit değildir. Kutsal Cuma’dan Paskalya sonrası Pazartesi gününe kadar sürer. Kutsal Cuma günü kiliselerde Epitafeios (İsa’nın defin görüntüsünün yer aldığı kutsal kumaş) çiçeklerle süslenir. Bu kutsal haftada, cumartesiyi pazara bağlayan gece kiliselerdeki büyük törenlerle kutlanan dirilişin ardından büyük oruç da sona eriyor. Bu bayramın da günü, oruç başlangıcına göre her yıl değişiyor. Geleneksel olarak Yunanlar Paskalya günü kuzu çevirme yerler. Gün boyunca süren kutlamalar, şarkı ve danslar içerir.
Yunan takviminde en önemli bayram olarak kabul görüp en geniş folklorik zenginliğe sahip Ortodoks Paskalya’sı (Pascha) Yunanistan’a özgündür. Girit’ten Makedonya’ya kadar halk kültürünün gerek sembolik, gerekse içerik anlamda en canlı örneklerinin sergilendiği Paskalya ,ruhun ve doğanın yeniden doğuşunun müjdecisidir. Komşular birbirlerine Paskalya Çöreği ve rengarenk boyanmış yumurtalar hediye ederler.
Yunan Paskalya Menüsü
• Kızarmış kuzu (otlar ile terbiyeli)
• Mayeritsa (Kuzu eti ve kemikleri ile sebzeli Paskalya çorbası)
• Lambropsoma (Paskalya ekmeği)
• Pirinç veya orzo pilavı
• Salata
• Baklava
Pentikosti-Hamsin Yortusu
Hamsin Yortusu, Hristiyanlıktaki başlıca bayramlardan biri. Tarihi yıllara göre farklılık gösterip genelde Mayıs veya Haziran aylarına denk gelir. Paskalya’dan yedi hafta sonra, 50. günde kutlanır. Bu günde, İsa Peygamber’in dirilip göğe yükselişinden sonraki 50. günde, Kutsal Ruh’un gökten inip 12 havariye görünmesi ve Hristiyanlık öğretisini yaymaları için kendilerine yeni dillerin ve okuma-yazma yeteneğinin bahşedilmesi anılıyor.
Agio Pnevma (Kutsal Ruh günü)
Kutsal Ruh bayramının günü hareketlidir. Her zaman Paskalya’dan 7 hafta sonra bir Pazartesi günü kutlanır ve Pentekost Pazarından sonraki gündür. Bu gün, kamu hizmetleri ve birçok ofis çalışanı için bir tatildir. Kutsal Ruh, Hristiyanlıktaki teslis inancının üçüncü ayağı. Baba ve Oğul ile birlikte Tanrı’nın ruhu olduğuna inanılır. İncil’deki ayetlere göre Kutsal Ruh Tanrı’nın Ruhudur; Tanrı kendi Ruhunu İsa’ya iman edenlerin içine göndererek İnsanlarla barışır. İnsanlar artık bu dünyada iken görmedikleri Tanrıyı içlerinde olan kutsal Ruh vasıtası ile tanırlar ve Onun Ruhunun gücüyle kutsal olarak yaşayabilirler. İsa dünyadayken kendisine iman edenlere Babadan çıkan (Tanrıdan) Gerçeğin Ruhu içinize gelince sizi her gerçeğe yönlendirecektir demiştir.
Kimisi tis Theotokou (Meryem Ana Bayramı)
Kimisi tis Theotokou en büyük Hıristiyan bayramlarından biridir ve her yaz 15 Ağustos’ta kutlanır. Meryem’in ölümü kısaca Koimesis olarak da bilinir. Tanrıdoğuran Meryem’in “uykuya dalışı” ya da ölümünün anıldığı, Doğu Ortodoks Kilisesi, Doğu Katolik Kiliseleri tarafından kutlanan büyük bayramlardan biridir.
Yunanistan’da Resmi Tatiller, 2022 Takvimi
1 Ocak – Yılbaşı (Πρωτοχρονιά)
6 Ocak – Epifani (Θεοφάνεια)
7 Mart – Temiz Pazartesi (Καθαρά Δευτέρα)
25 Mart – Yunanistan Bağımsızlık Günü (Ευαγγελισμός της Θεοτόκου)
22-25 Nisan – Paskalya (Πάσχα)
1 Mayıs – İşçi Bayramı (Εργατική Πρωτομαγιά)
13 Haziran – Hamsin Yortusu-Pentikosti (Πεντηκοστή/Αγίου Πνεύματος)
15 Ağustos – Meryem Ana Bayramı (Κοίμηση της Θεοτόκου)
28 Ekim – Hayır Günü (Ημέρα του Όχι)
25 Aralık – Noel (Χριστούγεννα)
26 Aralık – Synaksi tis Theotokou (Σύναξη της Θεοτόκου)
Okul Tatilleri (2021-2022 Eğitim-Öğretim Yılı)
7 Mart: Temiz Pazartesi
25 Mart: Milli Bayram
1 Nisan: Milli Bayram
18-29 Nisan: Paskalya tatili
2 Haziran: Hz. İsa’nın cennete yükselişi
13 Haziran: Hamsin Yortusu
16 Haziran-9 Eylül: Yaz tatili
